Vấn đề tranh chấp đất đai là dạng tranh chấp khá phổ biến và có diễn biến phức tạp. Do đó, chúng ta cần phải nắm rõ tranh chấp đất đai là gì. Bài viết dưới đây sẽ làm rõ vấn đề này và các vấn đề liên quan.
Tranh chấp đất đai là gì?
Theo khoản 24 Điều 3 Luật đất đai 2013:
“Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”.
Vì sao phải hiểu đúng tranh chấp đất đai là gì?
Việc hiểu đúng và phân loại tranh chấp đất đai rất quan trọng vì:
Tính chất phức tạp của tranh chấp đất đai không chỉ dừng lại ở tranh chấp dân sự. Mà còn có thể dẫn đến vụ án hình sự, thậm chí mang tính chính trị. Bên cạnh đó, thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai và tranh chấp liên quan đến đất là không giống nhau.
Do đó, việc xác định vụ tranh chấp nào là tranh chấp đất đai rất quan trọng. Theo như Luật đất đai, ta có thể hiểu là chỉ những tranh chấp xác định ai là người có quyền sử dụng đất mới là tranh chấp đất đai. Bao gồm cả việc tranh chấp ranh giới giữa các thửa đất với nhau.
Những trường hợp không phải tranh chấp đất đai là:
- Tranh chấp về mua bán, giao dịch quyền sử dụng đất đai, nhà ở.
- Tranh chấp về di sản thừa kế là quyền sử dụng đất.
- Tranh chấp tài sản chung: quyền sử dụng đất giữa vợ, chồng khi ly hôn.
Điểm khác biệt trong thủ tục giải quyết giữa hai loại tranh chấp
Loại 1: Tranh chấp đất đai
Loại này sẽ do Luật đất đai điều chỉnh:
- Thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai dựa theo quy định của Luật đất đai.
- Bắt buộc phải hòa giải tại UBND cấp xã, phường, thị trấn trước khi khởi kiện tại Tòa án.
- Trường hợp có giấy chứng nhận, giấy tờ về quyền sử dụng đất thì sẽ giải quyết khác với việc không có giấy tờ.
Loại 2: Tranh chấp liên quan đến đất đai
Loại này sẽ do Bộ luật Dân sự quy định: Các bên liên quan có thể khởi kiện trực tiếp tại Tòa án mà không cần phải hòa giải.
Hai hình thức giải quyết tranh chấp đất đai hiện nay
Hòa giải
Đầu tiên, các bên tranh chấp tự hòa giải với nhau. Nếu không thành thì yêu cầu UBND cấp xã hòa giải.
- Nếu hòa giải thành công: UBND cấp xã sẽ lập biên bản chứng nhận kết quả hòa giải. UBND cấp xã phải gửi biên bản cho Phòng tài nguyên môi trường hay Sở tài nguyên môi trường. Khi hòa giải làm thay đổi hiện trạng sử dụng đất so với ban đầu. Từ đó có thể thông qua và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mới.
- Nếu không thành công: Các bên sẽ yêu cầu Tòa án giải quyết đối với trường hợp có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trong trường hợp không có thì yêu cầu UBND có thẩm quyền giải quyết. Hoặc khởi kiện ra Tòa án nhân dân theo quy định của luật tố tụng dân sự.
Giải quyết tranh chấp
Tùy vào từng trường hợp mà sẽ do UBND cấp huyện hay UBND cấp tỉnh giải quyết. Hãy xem thêm ở phần tiếp theo.
Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai
Tòa án nhân dân
Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết trong các trường hợp sau:
- Tranh chấp về quyền sử dụng đất khi mà đương sự có giấy tờ. Các giấy tờ đó là: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay một trong các loại giấy tờ theo quy định tại khoản 1, 2, 3 Điều 100 Luật đất đai 2013.
- Trường hợp các đương sự không có các loại giấy tờ như trên. Nhưng không giải quyết tại UBND cấp có thẩm quyền mà chọn khởi kiện tại Tòa án.
- Tranh chấp về tài sản có gắn liền với đất đai.
Ủy ban nhân dân
Ủy ban nhân dân có thẩm quyền giải quyết trong các trường hợp sau:
Các bên liên quan không có một trong các loại giấy tờ nào nêu trên nhằm chứng minh quyền của mình với đất. Cụ thể là:
- Đối với đương sự hộ gia đình, cá nhân, công đồng dân cư: Thẩm quyền giải quyết lần 1 là Chủ tịch UBND cấp huyện. Thẩm quyền giải quyết lần tiếp theo là Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
- Đối với bên liên quan là tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Thẩm quyền giải quyết lần đầu là Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Thẩm quyền giải quyết lần sau là Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường.
Các trường hợp khác
Trong trường hợp các bên liên quan không đồng ý với kết quả giải quyết lần 1. Các đương sự có thể khiếu nại giải quyết lần 2. Hoặc khởi kiện tại Tòa án theo trình tự tố tụng hành chính.
Đối với trường hợp đặc biệt là giải quyết tranh chấp đất đai liên quan đến địa giới của đơn vị hành chính. Thì lúc này, Quốc hội hoặc Chính phủ sẽ quyết định:
- Quốc hội: sẽ đưa ra quyết định trong trường hợp tranh chấp liên quan đến địa giới đơn vị hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
- Chính phủ: sẽ đưa ra quyết định đối với trường hợp tranh chấp liên quan đến địa giới đơn vị hành chính huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, xã, phường, thị trấn.
